برنامه آموزشي دوره ي دكتري تخصصي(Ph.D)رشته سلامت در بلايا و فوريت ها
( مشخصات كلي، برنامه، سرفصل دروس و نحوه ارزشيابي)
مصوب چهل و دومين جلسه شوراي عالي برنامه ريزي علوم پزشكي
مورخ 09/03/1389
1-نام و تعريف رشته و مقطع مربوطه:دكتري تخصصي(Ph.D)رشته سلامت در بلايا و فوريت ها Health Emergencies Disaster (Ph.D)
اين رشته، برنامه آموزشي بين رشته اي از علوم سلامت كه به تبيين مراحل چهارگانه كاهش آسيب، رشته سلامت در بلايا و فوريت هاآمادگي، پاسخ و بازيابي در بلايا و فوريت ها ( اعم از طبيعي، انسان ساخت و بيولوژيك)، با هدف حفظ و ارتقاء سلامت جسمي، رواني و اجتماعي، و مديريت آن در سطوح مختلف مي پردازد.
2-تاريخچه:
قربانيان بلايا و سوانح و حوادث غير مترقبه اي كه تعداد آنها بيشمار و قدمت آنها به اندازه ي قدمت و تاريخ بشر است. پس از ظهور علم مديريت و توانمند شدن بشر به ابزارهاي موثر آن، مديريت بلايا نيز از دو سه دهه اخير به عنوان يك شاخه از اين علم در جهان قد علم كرده است و با طرح رويكرد علمي مقابله با بلايا باعث ايجاد اطمينان خاطر بيشتري در جوامع بشري در اين زمينه شده است. كارگاهها و سمينارها و همايش هاي علمي با موضوعات مرتبط با مديريت بحران و دوره هاي فوق ليسانس و دكتري مديريت بحران در همين چند دهه اخير به شكل دوره هاي جديد و متنوع آموزشي مطرح و به عنوان يكي از شاخه هاي نوپاي علم مديريت به تربيت مديران و كارشناسان آگاه و متخصص و ورزيده در زمينه هاي مختلف و متنوع مديريت سلامت در بلايا و فوريت ها پرداخته است.
رخداد پياپي بلاهاي طبيعي در سرزمين ما ايران و ورود موج عظيم پناهندگان كشورهاي مجاور و بروز جنگ تحميلي عراق عليه ايران، اگر چه صدمات جاني و خسارت هاي مالي فراواني را به ما تحميل كرده است. اما باعث كسب تجربه و شكل گيري ساز و كارهاي مديريت و كاهش خطر بلايا در نظام اجرايي از يكسو و روشن تر شدن ضرورت رويكرد علمي به مسائل و مشكلات رمرتبط با بلايا، به جاي آزمون و خطاهاي مكرر از سويي ديگر گرديد.
برگزاري دوره هاي آموزشي كوتاه مدت در كشور كه با موضوعات متنوعي در زمينه بلاياي طبيعي و انسان ساز و شيوه هاي مختلف مديريت و كاهش خطر بلايا براي گروه هاي هدف متفاوت، توسط سازمان هاي مختلف ( داخلي و بين المللي) برنامه ريزي و برگزار شد. نمايانگر اين نياز درك شده از سوي مراجع مختلف دست اندركار مي باشد.
3-ارزشهاي لحاظ شده(Values):
با توجه به تاكيد فراوان و ارزش بسياري كه تعاليم ارزشمند مذهبي و ديني ما براي حفظ و نجات جان يك انسان ( به منزله حفظ و نجات جان همه ي انسان ها ) قايل است و همچنين تاثير به سزايي كه مديريت مطلوب و صحيح شرايط بحراني، بر حفظ و صيانت از ارزش هاي والاي انساني مي گذارد؛ آموزش اين رشته و شاخه از علم را مي توان قدمي ارزشمند به سوي نهادينه كردن اخلاق انساني و ارزش هاي اسلامي و مذهب مقدس اسلام دانست. در اين برنامه با بهره گيري از فناوري هاي مدرن تاكيد بر بكارگيري اصول اخلاقي در كليه مراحل مديريت علمي و اقتصادي و اجتماعي بلايا و كاهش خطر آن مي باشد.
4-رسالت(Mission):
رسالت اين رشته، ظرفيت سازي نيروي انساني حال و آينده بخش سلامت كشور به منظور آموزش، پژوهش و مديريت علمي و صحيح سلامت در بلايا و فوريت ها و كاهش خطرات و آسيب هاي بالقوه و احتمالي ناشي از آن است. بطور اختصاصي اين دوره در صدد است تا:
· دانش آموختگاني را تربيت كند كه از دانش و توانايي كافي براي آموزش و پژوهش در زمينه مديريت و كاهش خطر بلايا برخوردار باشند و با توليد شواهد علمي به مديران سلامت در حل مشكلات، تصميم گيري سياست گذاري ياري رسانند.
· دانش آموختگاني را تربيت كند كه قادر به برنامه ريزي، سياستگذاري، حل مشكلات و رهبري در مديريت و كاهش خطر بلايا باشند.
· مدرسين مورد نياز دانشگاه ها در زمينه مديريت بلايا را براي هدايت آموزشي و پژوهشي دانشجويان تربيت كند.
ارزش افزوده فارغ التحصيلان اين دوره ميتواند بسيار قابل توجه باشد، بطوريكه با ارتقاء دانش، مهارت و شواهد علمي آمادگي و مديريت خطر در نظام سلامت نه تنها بار مرگ و صدمات ناشي از بلايا و فوريت ها در جامعه و كاركنان و نيروي انساني سلامت كاسته خواهد شد بلكه از نظر اقتصادي نيز نظام سلامت با دارا بودن ظرفيت فني مديريت اقدامات سازه اي و غيرسازه اي از آسيب در حين بلايا مصون خواهد ماند.
5-چشم انداز رشته(Vision):
دوره دكتري تخصصي(Ph.D.)رشته سلامت در بلايا و فوريت ها طي 10 سال آينده معتبرترين نظام آموزشي منطقه در اين زمينه تخصصي خواهد بود. دانش آموختگان اين دوره نه تنها ظرفيت نيروي انساني متخصص را در استانهاي كشور ارتقاء خواهد داد، بلكه ارائه خدمات در بلايا را نيز با تربيت مديران كارآمد و تدوين شواهد علمي معتبر و كمك به مديريت دانش، ارتقاء خواهند بخشيد.
دانش آموختگان دكتري تخصصي مديريت سلامت در بلايا و فوريت ها تفكر و رويكرد علمي و كاربردي را در جامعه و بخش هاي مختلف سيستم دست اندركار سلامت جامعه در بلايا و فوريت ها نهادينه خواهند نمود، به تحليل وضعيت سلامت جامعه و تعيين كننده هاي موثر آن در بلايا و فوريت ها مي پردازند و به مسئولان در تحليل وضعيت، استخراج مشكلات و تصميم گيري مبتني بر شواهد با توجه به هزينه اثربخشي، كمك ميكنند. در اين راستا با بررسي علل و زمينه هاي موثر بر ايجاد معضلات سلامتي مربوط به بلايا و فوريت ها، به عنوان مشاوره و راهنماي سياستگذاران و برنامه ريزان در سطوح ملي و منطقه اي، ايشان را به سمت طراحي برنامه هاي عملياتي و استراتژيك و اتخاذ سياستهاي سلامتي در مراحل پيشگيري و كاهش آسيب، آمادگي، و بازسازي هدايت خواهند نمود.
6-اهداف كلي(aims):
هدف اصلي برنامه تربيت نيروي انساني در سطح دكتري تخصصي(Ph.D.)به منظور ارائه خدمات مرتبط با نظام سلامت در بلايا و فوريت ها در زمينه هاي زير مي باشد:
· ظرفيت سازي نيروي انساني حال و آينده بخش سلامت كشور براي آموزش، پژوهش، سياستگذاري و مديريت خطر بلايا و فوريتها
· برآورده نمودن نيازهاي علمي بخش سلامت كشور براي مديريت و كاهش خطر تهديدهاي طبيعي، انسان ساخت و بيولوژيك ( فوريت هاي سلامت)
· كمك به مداخلات براي كاهش آسيب پذيري و خطر پيامدهاي سوء سلامتي در بلاياي طبيعي و انسان ساخت و فوريت ها
· افزايش سهم جمهوري اسلامي ايران در توليد علم و مديريت دانش آمادگي و كاهش خطر بلايا و فوريت ها در سطح منطقه و جهان
· توسعه همكاري علمي با مراكز آموزشي و تحقيقاتي داخل كشور و همچنين ساير كشورها و سازمانهاي بين المللي با رعايت قوانين و مقررات جمهوري اسلامي ايران
7-نقش دانش آموختگان در نظام سلامت(role definition):
دانش آموختگان دكتري تخصصي(Ph.D)رشته سلامت در بلايا و فوريت ها داراي نقش هاي پژوهشي، آموزشي، مديريتي، خدماتي و مشاوره اي خواهند بود.
8-وظايف حرفه اي دانش آموختگان(task analysis):
· پژوهشي:
مشاركت در توليد و انتشار دانش آمادگي، پاسخ، بازيابي و كاهش آسيب مخاطرات طبيعي و انسان ساخت و بيولوژيك در بخش سلامت از طريق طراحي، اجرا و انتشار نتايج پژوهش هاي كاربردي و پايه در زمينه هاي نامبرده. همچنين با طرح سوالات پژوهشي به شكل گيري و اجراي طرح هاي پژوهشي در راستاي حل مشكلات اجرايي مديران و سيستم ها كمك نمايند.
· آموزشي:
آموزش مباحث مختلف مرتبط با سلامت در بلايا و فوريت ها، به دانشجويان رشته هاي مختلف.
آموزش مباحث مختلف مرتبط با سلامت در بلايا و فوريت ها، به دست اندركاران نظام سلامت در سطوح مختلف
طراحي، تدوين و ارزيابي برنامه آموزشي مرتبط با سلامت در بلايا و فوريت ها، به عموم جاامعه
· مديريتي:
مديريت كاهش آسيب، آمادگي، پاسخ و بازسازي در بلايا و فوريت ها در ( تمام سطوح) در نظام سلامت
· خدماتي:
ارائه و انجام وظايف اداري و كارشناسي در سطوح مختلف نظام سلامت
· مشاوره اي:
كمك به طراحي و مديريت برنامه هاي سلامت در بلايا و فوريت ها
كمك و مشاوره در سياستگذاري هاي سلامت مرتبط با بلايا و فوريت ها
مشاوره در مراحل مختلف طرح هاي تحقيقاتي مرتبط با موضوع مديريت سلامت در بلايا و فوريت ها
كمك به مديريت و مشاوره در تصميم سازي هاي مرتبط با بلايا و فوريت ها در سطوح فراسازماني و فراملي
9-استراتژي هاي كلي آموزشي:
در اين دوره از تركيب استراتژي هاي آموزشي استاد محور و دانشجو محور بهره گرفته مي شود، ليكن به منظور اطمينان از بهره وري حداكثر، تاكيد برنامه بر استراتژي هاي دانشجو مي باشد. در اين راستا سعي بر گسترش توانايي هاي دانشجويان در ابعاد مختلف كاري و حمايت از مشاركت دانشجويان در طرح هاي تحقيقاتي دانشگاه و خارج آن، مشاركت در كارگاه هاي آموزشي برگزار شده در دانشگاه، تاكيد بر خودآموزي تئوريك و عملي براي تضمين كسب دانش و مهارت و تدام آن در زمان تحصيل و پس از آن خواهد بود. در اين دوره بر فعاليت هاي عملي در عرصه تاكيد ويژه مي شود.